Δεκαπενταύγουστος. Σε κάθε γωνιά της Ελλάδας και μια εκκλησία αφιερωμένη στη χάρη της Δέσποινας. Στο Αρχιπέλαγος, κάθε νησί και μια Παναγιά, προστάτιδα των ναυτικών και ενσάρκωση της Μητέρας των μητέρων. Στις «Παναγίες» του Αιγαίου αναβιώνει κάθε χρόνο το «Πάσχα του καλοκαιριού», ένα «χαρμόσυνο πένθος» και ένα προσκύνημα που μαγνητίζει τα πλήθη. Η Μεγαλόχαρη της Τήνου με τα χιλιάδες τάματα, πιο πέρα η μεγαλοπρεπής Εκατονταπυλιανή της Πάρου, το κάτασπρο ξωκλήσι της Παναγιάς της Επανωχωριανής στην Αμοργό, η Παναγία η Σπηλιανή σε ένα μοναδικό σπήλαιο μέσα στο κάστρο των Ιπποτών της Νισύρου και τόσες άλλες, καθεμία με το δικό της χρώμα.Παμπάλαιες, νεωτεριστικές, μεγαλοπρεπείς, λιτές, «θαυματουργές», στη θάλασσα ή ψηλά στο βουνό, ερημικές ή πολυπάτητες, οι εκκλησίες της Παναγίας γιορτάζουν ανάλογα με τα τοπικά έθιμα και τα παραδοσιακά προϊόντα του κάθε νησιού. Και με μια αίσθηση από την ελληνική αρχαιότητα να πλανάται στην ατμόσφαιρα, από τα θρησκευτικά πανηγύρια δεν θα μπορούσαν να λείπουν οι μουσικές και οι γεύσεις, σαν μια γνώριμη από το παρελθόν θυσία στο Θείο.
Είναι η Παναγιά η Μεγαλόχαρη, η βρεφοκρατούσα, η ελεούσα η Θαλασσινή, η Εκατονταπυλιανή, η Γιάτρισσα, η Μυρτιδιώτισσα, του Σουμελά... μα πάνω απ' όλα είναι η Παναγιά η Μάνα. Από τη μια άκρη της Ελλάδας στην άλλη, σε βουνά, πόλεις, χωριά και νησιά, κάποια Παναγιά παρηγορεί, εμψυχώνει και γαληνεύει όποιον της γυρεύει βοήθεια.
Και τούτη τη Μάνα, τη μια και μοναδική, γιορτάζει ο χριστιανικός κόσμος, με τη μεγαλύτερη κατάνυξη και λαμπρότητα. Το Δεκαπενταύγουστο, χιλιάδες πιστών, με την ψυχή γεμάτη ελπίδα και κατάνυξη, προστρέχουν στα αμέτρητα προσκυνήματα, όπου λιτανεύονται οι θαυματουργές εικόνες της Μεγαλόχαρης για να αποθέσουν τη δική τους ικεσία στη χάρη Της.
Σε κάθε δύσκολη στιγμή της ζωής μας η Παναγιά είναι η "πηγή" της ελπίδας μας και της εκπλήρωσης των προσδοκιών μας.
H εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου είναι ημέρα χαρμολύπης για τον χριστιανισμό. Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι έχει περάσει στη λαογραφία μας ως θρησκευτικό πανηγύρι και όχι ως πένθος, γιατί αναφερόμαστε όχι απλά στον θάνατο, αλλά στην κοίμηση και στην μετάσταση της Παναγίας.
Τήνος: Ευαγγελίστρια
Ενα χρυσό καράβι με μια τρύπα στην πλώρη, που «σφραγίζεται» από ένα μεγάλο ψάρι, είναι ένα από τα χιλιάδες τάματα στην Παναγιά της Τήνου, ως ένα μεγάλο «ευχαριστώ» του καπετάνιου για το θαύμα της Μεγαλόχαρης. Πλήθος πιστών κατακλύζουν κάθε χρόνο το νησί για το ευλαβικό προσκύνημα στη Μεγαλόχαρη. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που ανηφορίζουν γονατιστοί προς την εκκλησία της Παναγίας προκειμένου να εκπληρώσουν το τάμα τους. Από το 1823 που βρέθηκε η θαυματουργή εικόνα, ύστερα από φανερώσεις στην Αγία Μοναχή Πελαγία, στην εκκλησία που χτίστηκε στο ίδιο σημείο εορτάζεται κάθε χρόνο με ιδιαίτερη λαμπρότητα η Κοίμηση της Θεοτόκου, με αποκορύφωμα τη λιτάνευση της εικόνας στην πόλη.
Μυτιλήνη: Αγιάσου
Η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας που κρατάει τον Χριστό (Βρεφοκρατούσα) δημιουργήθηκε από τον Ευαγγελιστή Λουκά με μαστίχα και κερί, ενώ ο μοναχός Αγάθωνας από την Εφεσο τη μετέφερε από την Ιερουσαλήμ στη Μυτιλήνη το 803 μ.Χ. και έγινε η αφορμή να χτιστεί το μοναστήρι που αποτέλεσε τη βάση του οικισμού της Αγιάσου. Στον προαύλιο χώρο της εκκλησίας λειτουργούν το Λαογραφικό Μουσείο με πολύτιμα έργα λαϊκής τέχνης και το Εκκλησιαστικό Μουσείο, όπου υπάρχουν ιερά λείψανα Αγίων και δημιουργήματα εκκλησιαστικής χειροτεχνίας.
Ανδρος: Θεοσκέπαστη
Η εκκλησιά της Παναγιάς υψώνεται κοντά στο λιμάνι της Ανδρου. Σύμφωνα με την παράδοση, ένα βράδυ με φουρτούνα η εικόνα της Παναγίας ερχόταν από το πέλαγος προς την ακρογιαλιά με ένα παράξενο φως. Νησιώτες το ακολούθησαν και τους οδήγησε σε μια σπηλιά, όπου πάνω σε φύκια είδαν την εικόνα Της. Τη μετέφεραν στο παρεκκλήσι του Αγίου Αθανασίου, αλλά την άλλη μέρα η εικόνα γύρισε στη σπηλιά! Εκεί χτίστηκε ο ναός, που πήρε το όνομά του από το επόμενο θαύμα της Παναγίας. Η ξυλεία ενός καραβιού που ξέβρασε η θάλασσα κοντά στο ναό χρησιμοποιήθηκε για να φτιαχτεί η σκεπή. Οι ντόπιοι πίστεψαν ότι την έστειλε η Παναγία και την ονόμασαν Θεοσκέπαστη.
Κύθηρα: Μυρτιδιώτισσα
Σύμφωνα με την παράδοση, περίπου το 1400, ένας βοσκός βρήκε την εικόνα της Παναγίας ανάμεσα σε μυρτιές. Την πήρε σπίτι του αλλά εκείνη βρέθηκε και πάλι στο ίδιο σημείο με τις μυρτιές. Εκείνος κατάλαβε ότι ήταν θέλημα της Παναγίας να χτιστεί εκεί ναός. Χαρακτηριστικό της εικόνας είναι το μαύρο χρώμα των προσώπων της Παναγίας και του Θείου Βρέφους. Βλέποντας από ψηλά την εκκλησία με φόντο τη θάλασσα, υπάρχουν δύο μακρόστενοι σχηματισμοί από βράχια και ξέρες. Συμφωνα με το μύθο είναι πλοία πειρατών που θέλησαν να κλέψουν την εικόνα Της. Οταν πλησίασαν τη στεριά, εκείνη τους πέτρωσε.
Ιος: Παναγιά Γκρεμιώτισσα
Ιερό προσκύνημα στην Ιο είναι η Παναγιά η Γκρεμιώτισσα. Η γραφική νησιώτικη εκκλησία είναι χτισμένη πάνω σε απρόσιτο γκρεμό. Σύμφωνα με την παράδοση, η θαυματουργή εικόνα της Κοιμήσεως ταξίδεψε από την τουρκοκρατούμενη Κρήτη και έφθασε στα φιλόξενα ακρογιάλια του νησιού σε μια μικρή σχεδία με ένα αναμμένο καντήλι. Στο πιο περίβλεπτο μέρος της Χώρας, δίπλα σε ένα γέρο φοίνικα που θυμίζει την παλαιά ονομασία του νησιού «Φοινίκη», η Γκρεμιώτισσα, όπως λένε οι νησιώτες, «εποπτεύει και φυλάει το νησί της από κάθε κακό».
Νίσυρος: Σπηλιανή
Στη Νίσυρο μέσα στο κάστρο των Ιπποτών ανεγέρθηκε η Παναγία η Σπηλιανή, που έλαβε το όνομά της εξαιτίας του φυσικού χώρου του σπηλαίου στο οποίο βρίσκεται από το 1600 μ.Χ. Εντυπωσιακό είναι το ξυλόγλυπτο τέμπλο της με την Παρθένο και το Θείο Βρέφος, εικόνα της ρωσικής σχολής, η οποία είναι σχεδόν ολοκληρωτικά καλυμμένη από τάματα πιστών. Ναυτικοί, κάτοικοι του νησιού, προσκυνητές έχουν κάτι να διηγηθούν για τη βοήθεια που έλαβαν από τη Μεγαλόχαρη. Ενα παλιό έθιμο που διατηρείται ακόμα και σήμερα είναι το «τάξιμο» στην Παναγία. Γυναίκες, οι λεγόμενες «Νιαμερίτισσες», από τη Νίσυρο και αλλού, πηγαίνουν στο Μοναστήρι στις 6 Αυγούστου (Μεταμόρφωση του Σωτήρος), ντύνονται στα μαύρα, τρώνε φαγητό χωρίς λάδι και ημερησίως κάνουν τριακόσιες μετάνοιες. Γυρνάνε ανήμερα της Παναγίας.
Σαντορίνη: Επισκοπής
Η εκκλησία του 11ου μ.Χ. αιώνα με τις μοναδικές τοιχογραφίες, που κτίστηκε από τον αυτοκράτορα Αλέξιο Α’ Κομνηνό, κατάφερε να επιβιώσει από πολλές λεηλασίες και φυσικές καταστροφές, κυρίως σεισμούς. Βρίσκεται στο χωριό Μέσα Γωνιά και είναι το πιο σημαντικό βυζαντινό μνημείο της Σαντορίνης. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν το τέμπλο της, το οποίο αποτελεί σπάνιο δείγμα σμίλευσης μαρμάρου, το επιβλητικό καμπαναριό και η εξωτερική σκάλα. Η πιο σημαντική εικόνα που βρίσκεται στο ναό είναι η Παναγιά Γλυκοφιλούσα, η οποία συμμετείχε στις λιτανείες στα τείχη της Κωνσταντινούπολης και δόθηκε στο Ναό της Επισκοπής τον 11ο αιώνα.
Πάρος: Εκατονταπυλιανή
O ναός της Παναγίας Εκατονταπυλιανής με τις 100 πύλες είναι από τα σπουδαιότερα παλαιοχριστιανικά μνημεία της Ελλάδας. Ιδρύθηκε στις αρχές του 4ου αιώνα μ.Χ., όταν, σύμφωνα με την παράδοση, το καράβι που μετέφερε την Αγία Ελένη στους Αγίους Τόπους έπεσε σε θαλασσοταραχή και σταμάτησε στην Πάρο. Ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος ίδρυσε την Εκατονταπυλιανή μετά το θάνατο της μητέρας του, ως εκπλήρωση του ιερού της χρέους.
Οι κάτοικοι του νησιού συνδέουν τη μεγαλοπρέπεια της Εκατονταπυλιανής με εκείνη της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη. Την ονομάζουν δε και Καταπολιανή, καθώς είναι χτισμένη «κατά την πόλη».
Σαμοθράκη: Κρημνιώτισσα
Γαντζωμένο στα βράχια σαν αετοφωλιά, στην άκρη ενός απόκρημνου βράχου σε μεγάλο υψόμετρο βρίσκεται το ξωκλήσι της Παναγιάς Κρημνιώτισσας. Το όνομά της προήλθε από την τοποθεσία όπου βρέθηκε η εικόνα της Παναγίας. Οι ντόπιοι διηγούνται ότι, την εποχή της Εικονομαχίας, Σαμοθρακίτες βοσκοί βρήκαν την εικόνα κοντά στην παραλία και τη μετέφεραν σε μια σπηλιά. Εκείνη εξαφανίστηκε και εμφανίστηκε ξανά στο βράχο, όπου τελικά χτίστηκε το ξωκλήσι με τα πενήντα, σκαμμένα πάνω στο βράχο, σκαλοπάτια.
Αστυπάλαια: Πορταΐτισσα
Το μεγαλύτερο πανηγύρι της Αστυπάλαιας γίνεται το Δεκαπενταύγουστο στην Παναγιά την Πορταΐτισσα, που χτίστηκε πριν από 240 χρόνια από τον Οσιο Ανθιμο, ο οποίος λέγεται ότι στο Αγιον Ορος έβαλε την εικόνα της Πορταΐτισσας των Ιβήρων επάνω σε ανολοκλήρωτη εικόνα και ύστερα από ολονύχτια προσευχή είδε το πρόσωπο της Παναγίας να αποτυπώνεται στο ξύλο. Οταν επέστρεψε στην Αστυπάλαια, συκοφαντήθηκε από τους ντόπιους και του ζητήθηκε να αποχωρήσει μαζί με την εικόνα. Προσπάθησε να τη βγάλει απ’ τη θέση της τρεις φορές αλλά εκείνη αρνήθηκε να εγκαταλείψει το νησί. Ο εορτασμός της τον Δεκαπενταύγουστο συνοδεύεται από το ξακουστό κυνήγι του κόκορα πάνω στο γράσο.
Η Παναγία του Σουμελά
Στις πλαγιές του Βερμίου, κοντά στο χωριό Καστανιά, βρίσκεται το πνευματικό κέντρο του Ποντιακού Ελληνισμού, η Ιερά Μονή της Παναγίας Σουμελά.
Μια ιστορία, μια παράδοση και ένας θρύλος αγκαλιάζουν το σύμβολο του Πόντου, την Παναγία Σουμελά. Ήταν ο Ευαγγελιστής Λουκάς αυτός που χάραξε τη μορφή της Παναγίας πάνω σε ξύλο. Η εικόνα της Σουμελά, βρέθηκε μετά το θάνατο του Λουκά στην Αθήνα και για αυτό το λόγο, αρχικά είχε ονομαστεί ως η Παναγία η Αθηνιώτισσα.
Στο τέλος του 4ου αιώνα (380- 386) ιδρύθηκε στο όρος Μελά της Τραπεζούντας, το μοναστήρι της Παναγίας Σουμελά, από τους μοναχούς Βαρνάβα και Σωφρόνιο (κατά κόσμο Βασίλειος και Σωτήρχος, θείος και ανιψιός, κάτοικοι και οι δυο Αθηνών). Με μοναδικά εφόδια την πίστη, την επιμονή και την εργατικότητα, οι δυο ερημίτες μοναχοί, κατόρθωσαν να χτίσουν την εκκλησία της Σουμελιώτισσας, σκαλιστή μέσα στο βουνό. Από τότε έγινε γνωστή ως ΠΑΝΑΓΙΑ ΣΟΥΜΕΛΑ (Εις του Μελά-στου Μελά-Σουμελά).
Μέχρι το 1922, υπήρξε ο οδηγός, ο παρηγορητής, ο συμπαραστάτης, το καταφύγιο και ο εμψυχωτής των Ελληνοποντίων. Υπήρξε επίσης ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες διατήρησης της ελληνικής γλώσσας και ταυτότητας, καθώς και της αναζωπύρωσης της εθνικής και θρησκευτικής συνείδησης των πιστών.
Ο αναπάντεχος ξεριζωμός, ερήμωσε μαζί με τον αλησμόνητο Πόντο και τη Βίγλα της Σουμελιώτισσας. Με την ανταλλαγή, τα ιερά κειμήλια παραχωρήθηκαν, και το 1931 τα ξέθαψε και τα έφερε στην Ελλάδα, ο Αμβρόσιος ο Σουμελιώτης, ύστερα από ενέργειες του πρωθυπουργού Ελευθέριου Βενιζέλου προς την τουρκική κυβέρνηση του Ισμέντ Ινονού.
Τα φιδάκια της Παναγιάς
Κάθε χρόνο, το Δεκαπενταύγουστο, η Παναγία Λαγκουβάρδα γιορτάζει με ένα ιδιαίτερο τρόπο! Μέσα στο καλοκαίρι εμφανίζονται γύρω στην περιοχή ακίνδυνα φίδια, τα οποία οι πιστοί αποκαλούν ‘φιδάκια της Παναγίας’. Τα φιδάκια θεωρούνται γούρικα και πολλοί πιστοί τα πιάνουν άφοβα και τα βάζουν πάνω στο σώμα τους για να πάρουν λίγη από την καλή τους τύχη!
Τα φιδάκια είναι ήμερα και ακίνδυνα. Έχουν ένα μαύρο σταυρό στο κεφάλι και εμφανίζονται τόσο γύρω όσο και μέσα στο ναό της Παναγίας Λαγκουβάρδας που είναι γνωστή και ως ‘Η Παναγία με τα φιδάκια’! Αμέσως μετά το πανηγύρι όμως, εξαφανίζονται πάλι! Το παράξενο αυτό φαινόμενο προσελκύει πολλούς πιστούς κάθε χρόνο!
Ο ναός της Παναγίας στο Μαρκόπουλο χτίστηκε στη θέση παλαιότερου γυναικείου μοναστηριού που καταστράφηκε από τους Τούρκους.
Μονή Βουλκάνου
Στην κορυφή του ιερού βουνού της Ιθώμης βρίσκεται το Καθολικό της παλιάς Μονής του Βουλκάνου, που ιδρύθηκε κατά την Μεσοβυζαντινή Εποχή (843-1204), ενώ κατά την παράδοση, επί αυτοκράτορα του Λέοντος Γ' του Ισαύρου το 725 μ.Χ.
Στην Τουρκοκρατία αποτέλεσε καταφύγιο κλεφταρματολών, ενώ εισέφερε σημαντικά χρηματικά ποσά για τον Αγώνα κατά την διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης.
Το μοναστήρι, που είναι το μοναδικό ανδρικό στην Ιερά Μητρόπολη Μεσσηνίας, γιορτάζει δύο φορές το χρόνο. Η πρώτη την 15η Αυγούστου και αποτελεί το δυτικό προσκύνηματικό κέντρο των Μεσσηνίων στη γιορτή της Παναγίας και η δεύτερη στις 19 προς 20 Αυγούστου, όπου στην ανάμνηση ενός θαύματος της Παναγίας μας το 1755 κατά το οποίο με τη θαυματουργική επέμβαση της σώθηκε η πόλη της Μεσσήνης από τη φοβερή αρρώστια της Πανούκλας, γίνεται κάθοδος της εικόνας της Παναγίας της Βουλκανιώτισσας από το μοναστήρι της στην πόλη της Μεσσήνης. Η κάθοδος αυτή καλύπτει 20 χιλιόμετρα οδοιπορίας από κληρικούς και χιλιάδες χριστιανών, που περπατούν όλη τη νύχτα συνοδεύοντας τη Βουλκανιώτισσα Κυρά.
Ντίνα Κ.
Πηγή: madata.gr
