Ανατρέχοντας πίσω, είναι εύκολο να δούμε ότι η κατάρρευση ερχόταν. Υπήρξε πάρα πολύ φθηνό χρήμα. Το χρέος είχε εκραγεί. Η κερδοσκοπία ανθούσε. Το χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών διευρύνθηκε. Οι κοινωνικές δαπάνες είχαν αυξηθεί. Το χρηματοπιστωτικό σύστημα ήταν τόσο πιεσμένο, που ακόμη και ένας μικρός περιορισμός της πιστωτικής πολιτικής θα ήταν αρκετός για να καταστήσει αδύνατο για τους οφειλέτες που είχαν δανειστεί υπερβολικά να εξυπηρετήσουν τα χρέη τους.
Προβλήματα στην αρχαιότητα
Τα παραπάνω αναφέρονται στις ΗΠΑ το έτος 2007; Όχι, αφορούν την αυτοκρατορική Ρώμη κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Τιβέριου το 33 μΧ. Δεν ήταν η πρώτη καταγεγραμμένη οικονομική κρίση. Αυτή η αμφιλεγόμενη 'διάκριση' ανήκει στα κράτη της Δηλιακής Συμμαχίας στην αρχαία Ελλάδα, όπου υπήρχε αδυναμία πληρωμής των χρεών τους μετά από ένα ναυτικό αποκλεισμό από τη Σπάρτη.
Αλλά ένας ταξιδιώτης του χρόνου θα έβλεπε αξιοσημείωτες ομοιότητες μεταξύ της εξέλιξης της ρωμαϊκής κρίσης σχεδόν δύο χιλιετίες πριν, και της συντριβής του 2007-09. Το κάλεσμα σε δάνεια οδήγησε σε πιστωτική κρίση. Οι οφειλέτες απέτυχαν. Οι τιμές μειώθηκαν. Ο αυτοκράτορας μερίμνησε ώστε οι πιο υπερχρεωμένοι να πάρουν άτοκα δάνεια για τρία χρόνια. Μια «κακή τράπεζα
» συστάθηκε. Ο Τιβέριος χρηματοδοτούσε τη δική του εκδοχή της ποσοτικής χαλάρωσης, όχι από την πώληση αυτοκρατορικών ομολόγων αλλά από την κατάσχεση περιουσιακών στοιχείων των πλούσιων Ρωμαίων.
» συστάθηκε. Ο Τιβέριος χρηματοδοτούσε τη δική του εκδοχή της ποσοτικής χαλάρωσης, όχι από την πώληση αυτοκρατορικών ομολόγων αλλά από την κατάσχεση περιουσιακών στοιχείων των πλούσιων Ρωμαίων.
Όλα αυτά τεκμηριώνονται σε ένα εξαιρετικό νέο βιβλίο του Bob Swarup με τίτλο Money Mania, το οποίο εξετάζει τις εκρήξεις, τον πανικό και τις οικονομικές καταρρεύσεις ανά τις εποχές. Το μήνυμά του είναι ότι τίποτα δεν είναι πραγματικά νέο. Βάλτε μαζί τους ανθρώπους, τις πιστώσεις και τη διαρθρωτική αστάθεια και θα δημιουργήσετε τις ιδανικές συνθήκες για μια κρίση.
Mania, το οποίο εξετάζει τις εκρήξεις, τον πανικό και τις οικονομικές καταρρεύσεις ανά τις εποχές. Το μήνυμά του είναι ότι τίποτα δεν είναι πραγματικά νέο. Βάλτε μαζί τους ανθρώπους, τις πιστώσεις και τη διαρθρωτική αστάθεια και θα δημιουργήσετε τις ιδανικές συνθήκες για μια κρίση.
Η νομοτέλεια της κρίσης
Το βιβλίο του Swarup έρχεται την κατάλληλη στιγμή. Την περασμένη εβδομάδα υπήρξε ένας παλμός στις χρηματιστηριακές αγορές, καθώς οι επενδυτές έριξαν μια πιο προσεκτική ματιά σε μερικές από τις μετοχές πιο υψηλής αξίας της τεχνολογίας. Το Πάσχα σηματοδοτεί παραδοσιακά την έναρξη της βρετανικής σεζόν αγοράς ακινήτων και φέτος ξεκινά με πωλήσεις σε υψηλό εξαετίας και τιμές σχεδόν 10 % πάνω σε σχέση με πριν από ένα χρόνο. Η όρεξη για ρίσκο τονίστηκε από τη ζήτηση για τα ομόλογα πενταετούς διάρκειας που εξέδωσε η ελληνική κυβέρνηση.
Αναπόφευκτα, η συζήτηση αφορά φούσκες που είναι έτοιμες να σκάσουν, μια νέα κερδοσκοπική μανία από μαθήματα που δεν μάθαμε. Αυτή η συζήτηση είναι λίγο πρόωρη, αλλά τα προειδοποιητικά σημάδια είναι εκεί. Η ιστορία δείχνει ότι πρέπει να υπάρχουν ορισμένες προϋποθέσεις για να αναπτυχθεί μία κρίση. Η πρώτη είναι ότι θα πρέπει να έχει περάσει ένα αξιοπρεπές χρονικό διάστημα από την προηγούμενη κρίση. Όταν σκάνε φούσκες, μια υπεροπτική προσέγγιση στον κίνδυνο αντικαθίσταται, σχεδόν ακαριαία, από την αποστροφή στον κίνδυνο. Χρειάζεται χρόνος για να ξεχάσουν όσοι κάηκαν από τις απώλειές τους. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, για παράδειγμα, υπήρξε μια έκρηξη ακινήτων στις αρχές του 1970, μία άλλη στα τέλη του 1980 και μια τρίτη στις αρχές έως τα μέσα της δεκαετίας του 2000. Ένακενό 15 ετώνείναιοκανόνας.
στις αρχές έως τα μέσα της δεκαετίας του 2000. Ένακενό 15 ετώνείναιοκανόνας.
Η δεύτερη προϋπόθεση είναι μια παρατεταμένη περίοδος ισχυρής ανάπτυξης, στο τέλος της οποίας τα άτομα πείθονται ότι οι καλές εποχές θα συνεχιστούν. Κατά συνέπεια, η ανάπτυξη των ακινήτων της δεκαετίας του 1970 ήρθε μετά από 25 χρόνια ισχυρής ανάπτυξης. Η υπερθέρμανση της αγοράς στα τέλη του 1980 προήλθε από την πεποίθηση ότι οι μεταρρυθμίσεις της Θάτσερ είχαν εξαλείψει όλα τα προβλήματα της οικονομίας. Ότι στη δεκαετία του 2000, ήρθε μέσα σε μια περίοδο συνεχούς ανάπτυξης που διήρκησε περισσότερο από 60 τρίμηνα.
Ένας τρίτος κρίσιμος παράγοντας είναι η πίστη σε αυτούς που κινούν τα νήματα. Το ράλι στην Μεγάλη Ύφεση του 2007-09 ήταν το αποκορύφωμα των ανεξάρτητων κεντρικών τραπεζών, οι οποίες «στολίστηκαν» με την ικανότητά τους να παρέχουν σταθερή μη πληθωριστική ανάπτυξη. Υπήρχαν μερικοί, όπως ο Bill White στην Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών, οι οποίοι προειδοποίησαν ότι οι φούσκες θα μπορούσαν να εξελιχθούν σε περιόδους χαμηλού πληθωρισμού, αλλά αγνοήθηκαν. Οι πολίτες υπέθεσαν ότι οι κεντρικές τράπεζες είχαν τον πλήρη έλεγχο - μια άστοχη εμπιστοσύνη, όπως αποδείχθηκε.
Διεθνών Διακανονισμών, οι οποίοι προειδοποίησαν ότι οι φούσκες θα μπορούσαν να εξελιχθούν σε περιόδους χαμηλού πληθωρισμού, αλλά αγνοήθηκαν. Οι πολίτες υπέθεσαν ότι οι κεντρικές τράπεζες είχαν τον πλήρη έλεγχο - μια άστοχη εμπιστοσύνη, όπως αποδείχθηκε.
Οι κεντρικές τράπεζες, άσχετα με το πόσο έξυπνες είναι, δεν μπορούν να αποτρέψουν τις κρίσεις. Η ίδρυση της ανεξάρτητης Τράπεζας του Άμστερνταμ το 1609 δεν εμπόδισε την «μανία της τουλίπας» του 1630. Η ίδρυση της Τράπεζας της Αγγλίας το 1694 ακολούθησε ένα τέταρτο του αιώνα αργότερα από την φούσκα της Νότιας Θάλασσας. Η κατάρρευση της Wall Street συνέβη 16 χρόνια μετά τη δημιουργία της Federal Reserve.
Επικίνδυνη αμνησία
Βάλτε αυτά τα τρία συστατικά μαζί και έχετε τη συνταγή για μια κρίση. Όπως σημειώνει ο Swarup, στους ανθρώπους δεν αρέσει να παραμένουν σε ακινησία. «Η ανάπτυξη είναι μια ισχυρή ψυχολογική ώθηση και αν δεν αναπτυσσόμαστε με κάποιο τρόπο στη ζωή μας, αισθανόμαστε παγιδευμένοι και άθλιοι». Έτσι, μια πρόσφατη περίοδος ανάπτυξης και η εμπιστοσύνη στους πολιτικούς μας επιτρέπει να προεκτείνουμε το παρελθόν στο μέλλον , ακόμη και αν αυτό σημαίνει ότι αγνοούμε γεγονότα άβολα γεγονότα. Αλλά χρειάζονται περισσότερα για να δημιουργηθεί το τέλειο πιάτο φούσκας. Οι κρίσεις δεν συμβαίνουν εκτός αν υπάρχει μια αφθονία της πίστωσης ώστε το χρέος να δημιουργηθεί και να επιτρέψει στους κερδοσκόπους να αναλάβουν όλο και μεγαλύτερα στοιχήματα. Όταν οι οικονομίες κορεσθούν με χρέος, όπως συνέβη στα μέσα της δεκαετίας του 2000, είναι η ώρα να προετοιμαστούμε για το χειρότερο.
Αυτή είναι σίγουρα η περίπτωση όταν σύνθετα χρηματοοικονομικά συστήματα έχουν σοβαρό πρόβλημα. Κανείς δεν καταλάβαινε τι ήταν το δίκτυο των τραπεζών, των hedge funds και των σκιωδών τραπεζών, ενώ διαπραγματεύονταν συμφωνίες ανταλλαγής swaps και διασφαλισμένες δανειακές υποχρεώσεις. Οι ρυθμιστές σίγουρα όχι. Αυτά τα δύο τελευταία συστατικά έχουν σημασία. Σε περίπτωση απουσίας της πίστωσης και ενός λειτουργικού πλαισίου, οι οικονομίες αναπτύσσονται πολύ αργά, όπως έκαναν στα 1.000 χρόνια αφού κατέρρευσε η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Αλλά το πάρα πολύ χρέος μαζί με την κακή διαχείριση και τη ρύθμιση των χρηματοπιστωτικών συστημάτων, αργά ή γρήγορα θα οδηγήσει σε προβλήματα.
Το γεγονός ότι έχουμε προς το παρόν συνείδηση της φούσκας δείχνει ότι δεν υπάρχουν ακόμα οι κατάλληλες συνθήκες για μια φούσκα. Δεν έχει περάσει αρκετός χρόνος. Οι επενδυτές είναι σε θέση να διαφοροποιηθούν ανάμεσα στις εταιρείες τεχνολογίας που δεν πραγματοποιούν κέρδη και τις επιχειρήσεις στην πραγματική οικονομία που δεν έχουν ιστορικό αύξησης των κερδών.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, ως σύνολο, οι τιμές των κατοικιών δεν έχουν ακόμη επιστρέψει στο αποκορύφωμα προ κρίσης, αν και το έχουν ήδη πράξει στο Λονδίνο. Η ρύθμιση εξακολουθεί να σφίγγει καθώς πολιτικοί προσπαθούν να αποφύγουν τα λάθη του παρελθόντος. Η ευρωζώνη μόλις βγαίνει από μια τριπλή ύφεση και η εθνική παραγωγή της Βρετανίας εξακολουθεί να είναι χαμηλότερη από ό,τι ήταν πριν από έξι χρόνια. Θα χρειαστεί ένα πολύ μεγαλύτερο χρονικό διάστημα για την έναρξη της αμνησίας.
Αναφέροντας όλα αυτά, υπάρχουν δύο λόγοι να προσέξουμε. Ο ένας είναι ότι οι κεντρικές τράπεζες θα μπορούσαν να αφήσουν την πολιτική πολύ χαλαρή για πάρα πολύ καιρό. Ο Dario Perkins, της Lombard Street Research, είναι ένας αναλυτής που προειδοποιεί ότι αν η Fed αφήσει την πολιτική χαλάρωσης για όσο προβλέπεται, θα μπορούσε να δημιουργήσει νέες φούσκες. Ο άλλος είναι ότι στην εποχή του Facebook και του Twitter, μόνο το «τώρα» έχει σημασία. Αν έχουμε χάσει την ικανότητά μας να θυμόμαστε, το πρόβλημα μπορεί να έρθει νωρίτερα από ό,τι νομίζουμε.
http://antikleidi.com/
